زیبایی شناسی اشعار نصرت رحمانی و تحلیل اشعار و تأثیر اوضاع سیاسی اجتماعی زمان بر آثار او

چکیده رساله ی حاضر از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول تحت عنوان«تأثیر اوضاع سیاسی- اجتماعی دوران زندگی نصرت و شاعران معاصرش بر اشعار او» و در بخش دوم با عنوان «زیبایی-شناسی اشعار نصرت رحمانی» ، در دو دفتر « میعاد در لجن» و « پیاله دور دگر زد» به بررسی شعر این شاعر می پردازیم. با نگاهی به اوضاع دهه ی30 و 40 و نیمه ی اول دهه ی 50 و جریانات شعری که در آن زمان به وقوع پیوست، دریافتیم که این دوران، درخشان ترین دوره ی شعر معاصر فارسی است که به دلایل گوناگون از جمله ارتباط عاقلانه با اروپا، آرامش قبل از کودتای 28 مرداد و پس از آن، کودتا، آرامش نسبی سال های اولیه ی پس از آن و تأثیر حزب توده بر ادبیات، شعر فارسی را به حرکت واداشت. در این بین نصرت بیشترین تأثیر را از اوضاع سیاسی اجتماعی ایران گرفت. اشعار نصرت ، همه ، رنگ مایه ی اجتماعی دارد و اگر گاه شعر عاشقانه ای می سراید باز نگاهی به اطراف و اجماع دارد و آن را ابزاری برای بیان رنج های خود قرار می دهد. در رساله ی حاضر، اشعار نصرت در سه دوره ی مهم تاریخی بررسی می شود تا به بینشی درست در باره ی آثار او دست یابیم. با این هدف در خلال بخش اول به تحلیل چند شعر او به لحاظ فکری و ساختاری و مقایسه ی آن اشعار با شعر شاعران مطرح آن زمان می پردازیم. در بخش دوم به بررسی عناصر خیال از جمله: استعاره، تشبیه، مجاز و کنایه پرداخته شده است با بررسی اشعار نصرت در یافتیم که او با ذهنی خلاق، دست به آفرینش ترکیبات و تصویر هایی زده است که در نوع خود بی نظیراند. او در این میان بیش از همه از استعاره ( تشخیص را نیز تحت عنوان استعاره آورده ایم )، مدد می گیرد و با اسناد های مجازی قوی و کمتر تکراری، تصاویری تأثیر گذار می آفریند. در شعر او کمتر موجودی می توان یافت که جان نداشته باشد و سخن گفتن و نفس کشیدن نداند. نصرت شاعر استعاره است و جای تعجب است که با مهارتی که در استفاده از این عنصر خیال انگیز دارد، چنانکه باید مطرح نشد. ما استعارات او را از لحاظ ساختار و محتوا در قالب های استعاره ی مکنیه، تشخیص و استعاره ی مصرحه، بررسی کردیم و دریافتیم که او در آوردن تشخیص از قدرت بالایی برخوردار است هر چند استعارات دیگرش نیز بسیار دلچسب و خوش آیند هستند. او افعال و اسمهای مقابل هم را در کنار هم قرار میدهد و با پیوند این تضادها بر جذابیت ترکیبهای خود می افزاید. در بحث محتوا نیز از همین شیوه استفاده میکند. نصرت در آوردن استعاره ی مصرحه گاه از ذهن خلاق خود مدد می جوید و گاه استعارات به کار رفته توسط دیگر شاعران را با کاربردی جدیدتر می آورد. در بحث تشبیه نیز تقریباً موفق است. تشبیهات گسترده و فشرده ی او که از نگاهی نو نشأت گرفته اند، بیانگر این ادعا است. او از لحاظ ساختار تشبیهات را به گوناگونه های مختلفی به کار می برد. از جمله کاربرد مشبه و مشبه به، به صورت ترکیب اضافی، کاربرد مشبه به، به صورت بدل برای مشبه،شیوه ی سوال و جواب و استفاده از تشبیه جمع.